Solunabilir toz; Aerodinamik eşdeğer çapı 0,1–5,0 mikron büyüklüğünde kristal veya amorf yapıda toz ile çapı üç mikrondan küçük, uzunluğu çapının en az üç katı olan lifsi tozları ifade eder. Bu tür tozlar, burun ve boğaz gibi üst solunum yollarında filtrelenemediği için, doğrudan alt solunum yollarına ulaşır ve insan sağlığı üzerinde ciddi olumsuz etkilere neden olur. Solunabilir tozlar; maden ocakları, taş kırma tesisleri, metal işleme alanları, tekstil atölyeleri ve inşaat sektörü gibi birçok farklı iş kolunda sıkça karşılaşılan bir tehlikedir.
Solunabilir Tozun İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
Solunabilir tozların neden olduğu sağlık sorunları, maruziyet süresine, tozun türüne ve yoğunluğuna göre değişiklik göstermektedir. Bu partiküller, zamanla akciğerlerde birikerek pnömokonyoz, mesleki astım, bronşit ve diğer kronik solunum yolu hastalıklarına neden olabilir. Özellikle silika gibi kristal yapıya sahip tozlar, uzun süreli maruziyet durumunda akciğer sertleşmesine ve kanser gibi ciddi hastalıklara yol açmaktadır.
Solunabilir Toz Ölçümü Nasıl Yapılır?
Risk değerlendirmesi sonucuna göre belirlenen periyodik aralıklarla toz ölçümleri Genel Müdürlükçe ön yeterlik veya yeterlik belgesi verilen laboratuvarlarca yapılır. İşyerinde çalışanların toz maruziyetinin bulunduğu koşullarda herhangi bir değişiklik olduğunda ölçümler tekrarlanır. Kişisel örnekleme pompasıyla önceden şartlanmış ve tartılmış filtreye örneklenerek gravimetrik olarak analiz gerçekleşir. Solunabilir toz ölçümlerinde kişisel örnekleme pompası ve filtre personelin üzerine yerleştirilerek maruziyet ölçümü gerçekleştirilir. Filtrenin, personelin solunum bölgesinde olmasına dikkat edilir.
Kişisel örnekleme pompası ve filtre ortama bırakılıp ölçüm gerçekleştiğinde ortam ölçümü olur. Solunabilir tozda siklon denilen bir ayırıcı kullanılır. Siklon çapı 5,0 mikrondan küçük tanecikleri filtreye göndererek filtrede tutunmasını sağlar. Çapı 5,0 mikrondan büyük tanecikler ise siklonun alt haznesinde birikir.
İşyerinde Ölçülmesi Gereken Toza Nasıl Karar Verilir?
Bir işyerinde hangi toz çeşidin ölçümünün yapılması karar verilmesinde en önemli bilgi o işyerindeki tozun çapıdır. Tozun Çapı 5,0 mikrondan küçük ise solunabilir toz ölçümü yapılmalıdır. Çapı 5,0 mikrondan büyük ise toplam toz ölçümü gerçekleştirilmelidir. Tozun Çapını belirlemek için ise GBF (Güvenlik Bilgi Formu) incelenerek tespit edilmelidir. Tozun çapının belirlenemediği durumlarda ise hem solunabilir hem de toplam toz ölçümü gerçekleştirilmelidir.
Ortam Toz Ölçümü
Ortamda bulunan toz konsantrasyonunu ölçmek için genellikle sabit hava örnekleme cihazları kullanılır. Bu cihazlar, çalışma alanında farklı noktalara yerleştirilir ve belirli bir süre boyunca havayı örnekleyerek toz partiküllerini toplar. Filtreler üzerinde biriken toz miktarı, gravimetrik yöntemle tartılarak konsantrasyon hesaplanır.
Kişisel Maruziyet Ölçümü
Çalışanların solunabilir toza maruziyetini ölçmek için kişisel toz örnekleyiciler kullanılmaktadır. Bu cihazlar, çalışanın solunum bölgesine yerleştirilir ve çalışma süresi boyunca havadaki tozu toplar. Toplanan numuneler, analiz edilmek üzere laboratuvara gönderilir. Bu yöntem, bireysel maruziyeti değerlendirmek ve maruziyet sınır değerleriyle karşılaştırılmak amacıyla yapılmaktadır.
Solunabilir Toza Karşı Alınabilecek Önlemler
Solunabilir toz ölçümleri, İSGÜM tarafından belirlenen standartlara uygun olarak gerçekleştirilir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın ilgili yönetmeliklerinde, solunabilir toz için sınır değerler ve ölçüm yöntemleri tanımlanmıştır. Örneğin, 8 saatlik çalışma süresi boyunca çalışanların maruz kalabileceği solunabilir toz miktarı, mesleki maruziyet sınır değerleri ile sınırlandırılmıştır.
Solunabilir toz ölçümlerinin düzenli olarak yapılması, iş sağlığı ve güvenliği açısından büyük bir öneme sahiptir. Toz kaynağının kontrol altına alınması için, yerel havalandırma sistemleri, su veya kimyasal maddelerle toz bastırma yöntemleri kullanılabilir. Ayrıca çalışanların kişisel koruyucu donanımlar kullanması sağlanmalıdır. Solunum maskeleri ve filtreli cihazlar, çalışanların toza maruz kalma riskini önemli ölçüde azaltmaktadır.
AEM Laboratuvarı; solunabilir toz ölçümü konusunda profesyonel hizmet vermektedir. AEM Laboratuvarı; uzman kadrosu, kaliteli hizmet anlayışı ile T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkili, Türkak’tan akredite bir kuruluştur.
