İslilik Nedir? İslilik Ölçümü Nasıl Yapılır?

İslilik, yanma süreçlerinde oluşan ve atmosfere salınan karbon bazlı partiküllerin (is parçacıkları) oluşturduğu bir kirlilik türüdür. Bu partiküller, tam yanmamış yakıtlardan kaynaklanmaktadır ve genellikle siyah renkli, ince partiküller olarak gözlemlenir. İslilik, hava kalitesini olumsuz etkileyen ve insan sağlığına zarar veren önemli bir hava kirleticisidir. Aynı zamanda, atmosferde uzun süre kalabilen bu partiküller, küresel ısınmaya ve güneş ışığını absorbe ederek yerel iklim değişikliklerine neden olur.

İslilik Neden Kaynaklanır?

1. Fosil Yakıtların Yanması: Kömür, petrol ve doğal gaz gibi fosil yakıtların yanması sırasında tam yanma gerçekleşmediğinde is partikülleri oluşur.
2. Endüstriyel Prosesler: Çimento, çelik ve kimya endüstrilerinde kullanılan prosesler sırasında islilik oluşur.
3. Trafik Emisyonları: Motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları, özellikle dizel motorlar, önemli is kaynaklarıdır.
4. Orman Yangınları: Doğal veya insan kaynaklı orman yangınları büyük miktarda is üretir.
5. Evsel Isıtma ve Pişirme: Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, biyokütle ve kömür gibi yakıtların evsel ısınma ve pişirme amacıyla kullanılması önemli is kaynakları arasındadır.

İsliliğin Çevresel ve Sağlık Üzerindeki Etkileri

1. Hava Kalitesi: İslilik, hava kalitesini düşürerek insanların solunum yollarında ciddi sağlık sorunlarına yol açar. Astım, bronşit ve diğer solunum yolu hastalıkları bu kirleticinin yaygın etkilerindendir.
2. İklim Değişikliği: Atmosferde uzun süre kalabilen is parçacıkları, güneş ışığını absorbe ederek yerel ısınmaya ve küresel iklim değişikliklerine neden olur.
3. Ekosistemler: İslilik, sualtı ve karasal ekosistemlerde asidifikasyon ve diğer kimyasal değişikliklere yol açarak bitki ve hayvan türlerini olumsuz etkiler.
4. Görüş Mesafesi: Yüksek is konsantrasyonları, şehirlerde görüş mesafesini düşürerek trafik kazalarına ve diğer tehlikeli durumlara yol açabilir.

Baca Gazında İslilik Ölçümü

İslilik ölçümü, genellikle sanayi tesisleri ve enerji santralleri gibi büyük ölçekli yanma kaynaklarının baca gazlarında yapılır. Bu ölçümler, çevresel düzenlemelere uyumu sağlamak ve hava kalitesini korumak için oldukça önemlidir.

Renk karşılaştırma Yöntemi:

• Baca gazından belirli bir hacimde numune alınarak içindeki partiküller filtre üzerinde toplanır .
• Numune alma cihazı, filtre tutucu, pompalar ve diğer gerekli ekipman kullanılarak baca gazından numune alınır. Filtre üzerindeki renk değişimi skalaya göre kontrol edilip islilik derecesi belirlenir.

Gravimetrik Yöntem:

• Baca gazından belirli bir hacimde numune alınarak içindeki partiküller filtre üzerinde toplanır ve tartılır. Bu yöntem, partikül madde (PM) konsantrasyonunu gravimetrik olarak belirler.
• Numune alma cihazı, filtre tutucu, pompalar ve diğer gerekli ekipman kullanılarak baca gazından numune alınır. Filtre üzerindeki partiküller tartılarak is konsantrasyonu hesaplanır.

Optik Emisyon Yöntemi:

• Bu yöntem, is partiküllerinin optik özelliklerinden faydalanarak ölçüm yapar. Lazer ışını veya başka bir ışık kaynağı kullanılarak partiküller aydınlatılır ve yayılan ışık ölçülür.
• Baca gazı numunesi, optik emisyon cihazına yönlendirilir. Burada lazer veya başka bir ışık kaynağı kullanılarak is partikülleri aydınlatılır ve yayılan ışık miktarı ölçülerek is konsantrasyonu belirlenir.

İslilik Numune Alma ve Analiz Prosedürleri

1. Numune Alma:
   • Numune alma işlemi başlamadan önce cihazların kalibrasyonu yapılır.
   • Bacadaki uygun numune alma noktası belirlenir ve numune alma probu yerleştirilir.
   • Belirli bir süre boyunca sabit debide baca gazı numunesi alınır.
2. Analiz:
   • Renk Karşılaştırma: Filtre üzerindeki renk değişimi skalaya göre kontrol edilip islilik derecesi belirlenir.
   • Filtre Analizi: Numune alma sırasında filtre üzerinde toplanan partiküller, gravimetrik yöntemle tartılarak analiz edilir.
   • Optik Emisyon Analizi: Optik emisyon cihazında, yayılan ışık miktarı ölçülerek is konsantrasyonu belirlenir.

İsliliğin, sağlık açısından ciddi zararları vardır. Bu nedenle, baca gazlarında islilik ölçümü, hava kalitesinin korunması ve çevresel düzenlemelere uyum sağlamak açısından oldukça önemlidir. Gravimetrik, renk karşılaştırma ve optik emisyon gibi farklı yöntemler kullanılarak yapılan islilik ölçümleri, sanayi tesislerinin ve enerji santrallerinin baca gazı emisyonlarının kontrol altında tutulmasına yardımcı olur.

AEM Çevre Laboratuvarı; uzman kadrosu, teknik imkanları ve kaliteli hizmeti ile islilik ölçüm ve analiz konusunda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından yetkili, Türkak’tan akredite bir kuruluştur.