Jar testi diğer adı ile kavanoz deneyi; içme suyu ve atık su arıtma işlemlerinde kullanılacak kimyasal arıtmanın verimli bir şekilde projelendirilmesi aşamasında yapılan pilot ölçekli arıtma çalışmalarına verilen isimdir. Bu işlem ile su numunelerinde çözünmüş, askıda, kolloidal ve çökemeyen maddelerin kimyasal olarak koagülasyon, flokülasyonun ardından yerçekimi kuvvetinin etkisiyle çökmesi ve sudan arıtımının hesaplanmasını sağlanmaktır.
Jar Testi Nasıl Yapılır?
Jar testi ile arıtma işlemi yapılacak su, içme suyu, kullanma suyu ve atık su arıtma prosesinde kullanılacak karıştırma hızı, karıştırma ve çöktürme zamanı, koagülant, pH ayarı gibi pek çok veri elde edilir.
Koagülasyon, flokülasyon analizi ile en ideal sonuçları elde etmek için gerekli kimyasalı, dozu ve koşulu belirlemek mümkündür.
Suya kimyasalların ilavesinden sonra yaklaşık 1 dakika boyunca hızlı karıştırma yapılır. Hızlı karıştırma zamanı ve hızı (rpm) not edilir. Sonrasında hız, yavaş karıştırma süreci boyunca flok partiküllerini homojen olarak askıda tutmak için gereken minimum değere düşürülür. 20 dakika boyunca yavaş karıştırılır. İlk görülebilen flok oluşumu için geçen zaman kaydedilir. Yavaş karıştırma süresi boyunca her 5 dakikada bir görünen flok boyutu ve karıştırıcı hızı (rpm) kaydedilir. Eğer koagülant yardımcıları kullanıldıysa karıştırma hızı çok önemlidir; çünkü aşırı karıştırma jar testi sırasında flok oluşumunun bozulmasına neden olur.
Jar Testinde Kullanılan Koagülant ve Yardımcıları
Birincil Koagülantlar; Alum [Al2(SO4)318H2O], Demir sülfat [Fe2(SO4)3xH2O], Demir III klorür (FeCl36H2O), Demir II sülfat (FeSO47H2O), Magnezyum karbonat (MgCO33H2O), Sodyum alüminat (NaAlO2)
Yardımcı Koagülantlar; Aktif silika, Anyonik (polielektrolit), Katyonik (polielektrolit), Noniyonik polimer,
Oksitleyici ajanlar; Klorür (Cl2), Klorür dioksit (ClO2), Potasyum permanganat (KMnO4), Kalsiyum hipoklorit [CaCl(ClO) 4H2O], Sodyum hipoklorit (NaClO)
Alkaliler; Kalsiyum karbonat (CaCO3), Dolomit kireci (% 58 CaO, % 40 MgO), Sulu kireç [Ca(OH)2], Magnezyum oksit (MgO), Sodyum karbonat (Na2CO3), Sodyum hidroksit (NaOH)
Ağırlaştırma maddeleri; Bentonit, Kaolin, Diğer kil ve mineraller
Arıtma tesisinde yapılacak işlemlerin çok küçük ölçeklerde laboratuvar ortamında yapılması ile elde edilen arıtılmış sularda KOİ, AKM, renk gibi parametrelerin analizleri gerçekleştirilerek ham su ile kıyaslanır ve arıtma verimi elde edilir.
Çevre mühendisliği alanında önemli uygulamalardan biri olan jar testleri, doğru arıtma tekniğinin seçilmesi, proje haline getirilmesi ve işletilmesi için gereklidir.
Su ve atık suda yapılan jar testinin yanında toprak, sediment numunelerinde de jar testi yapılmaktadır. Bu çalışmalar numunede kum, silt ve kil yüzdesini ölçmek için kolay yoldur. Numune, su ve yumuşatıcı madde ile karıştırılır ve 24 saat çökmesi için beklenir. Çöken kısmın yüksekliğinin ölçülmesi ile toplam yükseklik elde edilir. 5 dakika çalkalanıp 40 sn çökmesi sonucu elde edilen yükseklik ile % kum; 30 dakika daha bekleme sonucu elde edilen yükseklik ile yüzde silt; çökmeyen partiküller ile yüzde kil elde edilir.
AEM Laboratuvarı; uzman kadrosu, teknik imkanları ve kaliteli hizmet anlayışı ile jar testi konusunda hizmet veren bir kuruluştur.
