Hava kirliliği günümüzde karşılaşılan en önemli sorunlardan biridir. Hava kalitesi doğrudan hayat kalitesini de etkiler ve bu sebeple hava kalitesini ölçmek oldukça önem teşkil etmektedir. Hava kalitesi modelleme çalışmaları, muhtemel hava kirliliğini önceden tahmin edip tedbir almak amacıyla kullanılır. Hava kalitesinin iyileştirilebilmesi için kirletici kaynakların kontrolüne yönelik düzenlemeler bulunur. Bu düzenlemelerle hava kirliliğinin insan sağlığı ve çevre üzerindeki zararlı etkilerini azaltmak hedeflenir.
Çöken Toz ve Hava Kalite Modellemesi nedir?
Sanayi tesislerindeki “Hava Emisyonu Esas ve Sınır Değerleri” Çevre mevzuatında ilgili yönetmeliklerce belirlenir. Sanayi tesisleri emisyon sınır değerlerini göz önünde bulundurarak emisyonlarını kontrol altında tutmak durumundadır. Mevcut ve yeni kurulacak tesislerden oluşan imisyonun tespiti ve tesis etki alanındaki hava kalitesinin ölçülmesi kapsamında çöken toz ölçümü ve hava kalite modellemesi yapılır.
Sanayi tesislerinde meydana gelen ve atmosfere taşınan, kendi ağırlığı veya yağmur gibi etkiler ile çöken tanecik niteliğindeki safsızlıkları kontrol altına almak ve hava kirliliğinin önüne geçmek amacıyla çöken toz ölçüm ve analizi yapılması gerekir. Toz emisyonunun yoğunluğu, kirletici oranı ve bu toz emisyonlara sebep olan tesislerin yönetmelik esas ve sınır değerlere uygunluğu çöken toz ölçümü ile belirlenir.
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği kapsamında hava kirliliği seviyesinin ölçülmesi ve işletmenin kirleticiliğinin değerlendirilmesi amacıyla uluslararası kabul gören bir dağılım modeli kullanılması gerekmektedir. ÇED ve proje tanıtım dosyaları kapsamında ise AERMOD yazılımıyla hava kalitesi modellemesi uygulanır.
Çevre kirleticilerin tespitinde farklı ölçüm metot ve standartları kullanılır. Ölçme Metotlarının kabul edilebilirlikleri, TSE tarafından standartlaştırıldıktan ve Bakanlıkça tebliğ edildikten sonra tescil edilir. İlgili TSE Standardı mevcut değilse, güvenilirliği Bakanlıkça kabul edilen DIN, EPA normlarına uygun metot standartları uygulanır. Çöken toz ölçüm ve tayini TS 2341 ve TS 2342 standartlarına uygun şekilde gerçekleştirilir. Tesis etki alanında hava kalitesi modellemesi ve emisyon ölçümleri, TÜRKAK tarafından akredite, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yetkili laboratuvarlar tarafından gerçekleştirilir.
Çöken Toz Ölçümü Nasıl Yapılır?
Hava kalitesi ölçümü öncesinde hava kalitesi modellemesi yapılır. Hava kalitesi modellemesi yapılırken geçmiş dönemlere ait meteorolojik veriler, arazi bilgileri (topoğrafya), kirleticilerin kaynağa olan mesafesi gibi bilgilerden faydalanılır. Kirleticinin bölgedeki yayılımı AERMOD veya ISCST3 gibi yazılımlar ile modellenir. Oluşturulan model ile kaynakta oluşan emisyonun, bu kaynak grubu etrafındaki dağılımları, yer seviyesindeki veya istenilen yükseklikteki uzun dönemli konsantrasyonları ve yer seviyesindeki çökelmeleri hesaplanmaktadır. Bu model referans alınarak hangi alanların kirliliğinin yüksek olduğu ve ölçüm yapılacak noktaların koordinatları tespit edilir.
Modellemeye göre seçilen en az iki noktada, birer aylık periyotlar olmak suretiyle en az iki ay süre boyunca, hakim rüzgar yönüne göre, öncelikle açıklık ve düz bir yere cihazlar yerleştirilir. Eğer düz bir yer mevcut değilse, cihaz düz konuma destekler ile getirilir. Düzenek ayaklarındaki deliklere pim çakılarak, sabitlenmesi ve yerinin değiştirilmemesi sağlanır. Aynı bölgede toz imisyonuna neden olan başka kaynakların da bulunması durumunda ölçüm noktası sayısı tesis dışındaki diğer kaynakların katkılarının belirlenmesi için arttırılır.
Çöken toz cihazından alınan partiküllerin bulunduğu toplama şişelerinin ağzı kapatılarak mühürlenir ve üzerlerine etiket yapıştırılır. Bu etiketlere numunenin alındığı bölge, bölgenin yapısal özellikleri ve numune toplama bilgileri okunaklı biçimde yazılır ve laboratuvara getirilerek analiz edilir.
AEM Laboratuvarı; uzman kadrosu, teknik imkanları ile çöken toz ölçümü ve hava kalitesi modellemesi konusunda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından yetkili bir kuruluş olarak hizmet vermektedir.
