Fenol, kimyasal adlarından biri yaygın olarak kullanılan hidroksibenzen olan bir bileşiktir. Fenol, boyacılıkta, plastik maddelerin ve ilaçların yapımında, ayrıca birçok endüstriyel süreçte kullanılan önemli bir bileşiktir. Genellikle maden kömürü katranından üretilir ve benzenin oksijenli bir türevidir. Fenoller ve alkoller biçimsel olarak benzerlik gösterseler de kimyasal tepkimeleri büyük ölçüde farklılık gösterir. Fenoller, suda asit özelliği gösterirler.
Fenoller genellikle, evsel veya sanayi kaynaklı ortaya çıkan atıksularda, doğal sularda veya içme suyu amacıyla kullanılan su havzalarında bulunmaktadır. Fenol, su ekosistemlerine ve insan sağlığına zarar verebilecek toksik bir bileşendir. Endüstriyel atıklardan kaynaklanan fenol kirliliği, su kaynaklarının kirlenmesine ve canlılar üzerinde sağlık sorunlarına yol açabilir.
Fenoller, atıksularda biyolojik ve kimyasal oksidasyonla hızla parçalanabilirler. Bu nedenle numunenin alınmasını takiben en geç dört saat içinde analizler yapılmalıdır. Numune alındıktan sonra 4 saat içinde analiz edilemiyorsa 4 °C sıcaklıkta muhafaza edilmelidir. 1 L’sine 2 mL konsantre H2SO4 ilave edilerek asitlendirilir. Bu şekilde korunan ve saklanan numuneler 28 gün içinde analiz edilebilir.
Fenol Tayini Nasıl Yapılır?
Fenol tayini, laboratuvar ortamında yapılan bir analizdir. Fenolün tespiti ve miktarının belirlenmesi için genellikle spektrofotometrik, kromatografik ve gravimetrik gibi yöntemler kullanılır.
Spektrofotometrik Yöntemle Fenol Analizi
• Spektrofotometri yöntemiyle, fenolün belirli bir dalga boyundaki emilimini ölçerek konsantrasyonu hesaplanır.
• İlgili dalga boyu, fenolün en yüksek emilim özelliğine sahip olduğu dalga boyudur. Genellikle 460 nm ya da 510 nm dalga boylarında çalışma yapılması tercih edilir.
• Çeşitli konsantrasyonlarda standart çözeltiler kullanılarak bir kalibrasyon eğrisi oluşturulur.
• Numuneler, spektrofotometreye yerleştirilir ve ilgili dalga boyunda emilim ölçülür.
• Numunenin emilim değeri, daha önceden oluşturulan kalibrasyon eğrisine göre fenol konsantrasyonuna dönüştürülür.
• Analiz sonuçları, belirlenmiş standartlar veya yönetmeliklerle karşılaştırılarak numunenin fenol kirliliği açısından durumu değerlendirilir.
Kromatografik Yöntemle Fenol Tayini
Fenol kromatografik olarak GC MS, GC FID ya da GC ECD ile analiz edilebilir.
• Kalibrasyon standartları hazırlanarak cihazda fenol için bir kalibrsyon eğrisi oluşturulur.
• Numune ekstraksiyon işlemine tabi tutularak içeriğindeki fenol, organik bir çözücüye alınır.
• Organik çözücü cihaza enjekte edilerek içindeki fenol konsantrasyonu tayin edilir.
• Kromatografik yöntemle fenol tayininde kalibrasyon eğrisindeki içeriğe bağlı olarak pentaklorofenol, 2-nitrofenol, 2,4,6-triklorofenol gibi farklı fenol bileşiklerinin miktarları da tayin edilebilir.
Gravimetrik Yöntemle Fenol Analizi
Gravimetrik yöntemle fenol analizi, bir çözeltide bulunan fenolün, çöktürücü bir madde eklenerek çökertilip tartılarak belirlendiği bir analiz yöntemidir.
• Standart fenol çözeltisiyle bir dizi çözelti hazırlanır.
• Sodyum tetrafosfat eklenerek fenol, magnezyum tetrafenolat şeklinde çöktürülür.
• Oluşan çökeltiler filtrelenir ve iyice yıkayarak kontaminasyon önlenir.
• Filtre üzerinde kalan çözeltiler bir fırında kurutulur.
• Filtre üzerinde kalan çözeltiler hassas bir terazi yardımıyla tartılır.
• Elde edilen kütleyi kullanarak fenol miktarı hesaplanır ve standart çözelti sonuçlarına göre konsantrasyonunu belirlenir.
AEM Laboratuvarı; uzman personeli ve kaliteli hizmet anlayışı fenol analizi ve numune alımı konusunda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından yetkili, TÜRKAK’tan akredite bir kuruluştur.
