İnsanlar karasal yaşamda oksijene ihtiyaç duyar, aynı durum su ortamındaki canlılar için de geçerlidir. Sudaki oksijen genel olarak atmosferden suya geçer veya su içerisinde çeşitli bitki veya mikroorganizmalar tarafından üretilir ve atmosfere doğru hareket eder. Sudan havaya, karşılıklı çözünmüş oksijen transferi mevcuttur.
Çözünmüş oksijen, suda çözünmüş olarak bulunan oksijen miktarına verilen isimdir. Birimi mg/L veya % olarak verilir. Tatlı suda 1 atm basınç ve 0oC’de en fazla 14,6 mg/L çözünmüş oksijen bulunur. Suda durgunluk, derinlik, sıcaklık, mineral ve kirletici varlığı arttıkça çözünmüş oksijen miktarı düşer. Sudaki çözünmüş oksijen miktarına göre canlı yaşamı ve ekosistem şekillenir.
Çözünmüş Oksijen Ölçümü Nasıl Yapılır?
Atık sularda ve doğada bulunan sularda yer alan çözünmüş oksijen miktarı, esasen suda bulunan fiziksel, kimyasal ve biyokimyasal hareketliliğe göre değişir. Suların kirlilik tayininde, su kalitesinin kontrolünde ve atık su arıtma tesisi faaliyetlerinde çözünmüş oksijen ölçümü yapılır.
Çözünmüş oksijen tayininin uygulama süreçlerinde genellikle iki ayrı metottan bahsetmek gerekir. Bu metotlar;
- Winkler ya da iyodometrik metot ile onun modifikasyonları
- Membran elektrotları kullanan elektrometrik metot şeklinde sıralanabilir.
İyodometrik metot çözünmüş oksijen tayininde uygulanan titrimetrik bir yöntemdir.
Membran elektrot metodu ise bir multimetre üzerine takılan prop ile çözünmüş oksijenin veya oksijen doygunluğunun ölçümünü sağlar.
Membran elektrot metodu kimyasal madde ve cam malzemelere ihtiyaç olmaması ve hızlı sonuç elde edilmesi nedeniyle pratik ve tercih edilen bir yöntemdir. İyodometrik yöntemin sahada uygulanabilirliği yoktur.
Çözünmüş Oksijen Tayini İçin Gerekli Ekipmanlar
İyodometrik metot ile çözünmüş oksijen tayini için kullanılması gereken bazı araç ve gereçler vardır. Bu araç ve gereçler otomatik büret, BOİ şişeleri, 500 ml’lik erlenler şeklinde düşünülebilir. Numune içine koyulan çözeltilerle sarı renkli bir çözelti elde edilir, nişasta indikatörü ile mavi-laciverte döndürülen renk iyodat çözeltisi ile yapılan titrasyon ile şeffaf renge döndüğünde numune içindeki çözünmüş oksijen değeri tayin edilmiş olur.
Membran elektrot yönteminde ise oksijen ölçebilen bir proba sahip multimetrenin suya daldırılması ile saniyeler içinde direkt olarak çözünmüş oksijen değeri tayin edilir.
Çözünmüş Oksijen Tayini Neden Önemlidir?
Yüzeysel su ve atık suyun çevresel olarak değerlendirilmesinde çözünmüş oksijen tayini oldukça önemlidir. Çünkü su kirliliğinin belirlenmesi ve sucul ekosistemin yaşayabilmesi adına oldukça önemli analiz işlemidir. Bu nedenle de çözünmüş oksijen tayini sıkı bir şekilde çevre mevzuatı ile denetlenir.
Su, atık su, deniz suyu matrislerinde genellikle yer alan çözünmüş oksijen ölçümü yetkili laboratuvarlar tarafından yapılır. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından yetkili olan laboratuvarların raporları geçerli sayılır. AEM Laboratuvarı; uzman personeli, teknik olanakları ve kaliteli hizmet anlayışı ile çözünmüş oksijen tayini konusunda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından yetkili, TÜRKAK’tan akredite bir kuruluştur.
