Asbest, ısıya dayanıklı, esnekliği ve mukavemeti olan dirençli ve magnezyum, demir, kalsiyum, sodyum içeren silikat minerallerine verilen genel isimdir. Asbest aynı zamanda kristal lifli yapıda kanserojen bir maddedir. Direnç artırıcı ve izolasyon malzemesi olarak tekstil, inşaat, gemi, otomotiv sanayi ve imalat sektörlerinde kullanılmış doğal bir madendir. Günümüzde, sağlık nedenleri ile pek çok ülkede kullanımı yasaktır.
Asbest Nedir?
Asbest, 2010 yılında yasaklanmış olsa da asbest varlığını hala devam ettirmektedir. Asbest mineralinin olup olmadığının belirlenmesi için asbest analizinden yararlanılmaktadır. Katı maddelerde asbest analizi ve ortamda uçucu asbest liflerinin analizi olarak iki grupta inceleme yapılabilir.
Asbest; ucuz, hafif, bol miktarda bulunması, yüksek sıcaklığa karşı dayanıklı olması ve kimyasallara karşı mukavemeti yüksek mineral yapısı nedeniyle yaygın olarak kullanılmaktaydı. Asbestin ticari olarak kullanılan temel türleri genellikle iki grupta toplanır. En yaygın grup, krizotil (serpantin) asbesttir. Asbest üretiminin yaklaşık %94’ü bu gruptadır. İkinci grup olarak amfibol (hornblend) asbest gelir ve burada da tremolit, krokidolit (mavi asbest) ve amosit ön plana çıkar. Bunların haricinde, antofillit ve aktinolit asbest çeşitleri de nadir olarak üretilmiştir.
Asbest liflerinin dağılması durumunda insan vücudunda hastalıklara sebep olabilmesi söz konusudur. Asbestli malzemeler fiziksel tahribata (kırılma, aşınma) maruz kaldığı zaman ortama yayılır ve solunum ile vücuda alınır, solunduğunda öldürücü bir hal alabilir. Liflerin solunması halinde akciğerlerde birikir ve akciğerlerde hasar bırakır. Bu durum akciğerlerin sağlıklı çalışmasını engeller, hatta kansere yol açabilir. Asbestli malzemelerin sökümünde gerekli önlemlerin alınmaması halinde asbeste maruz kalınması söz konusudur. Asbest söküm işlemi sırasında ve sökümden sonra alanda asbest liflerinin varlığını ölçmek için asbest analizi yapılması oldukça önemlidir.
Asbest; Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik, Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ve Tozla Mücadele Yönetmeliği kapsamlarında mevzuatlarda yer almaktadır.
Asbest Analizi Nedir?
İnsan sağlığını tehdit eden asbestin varlığının tespit edilmesi için asbest analizi yapılması gereklidir. Asbest analizi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü yetkilendirmesi sonucunda katı numunelerde asbest analizi, ortamdaki askıda asbest lifi ölçümü olmak üzere iki biçimde gerçekleştirilmektedir.
Katı Numunelerde Asbest Analizi
Katı numunelerde asbest analizi yapı veya malzemedeki asbestin incelenmesidir. Katı numune analizi sürecinde amosit, antofilit, tremolit, aktinolit, krizotil ve krokidolit olarak tanınan 6 asbest çeşidi gözlemlenmektedir. Mikroskopta yapılan analizlerin ardından yapı ve malzemede asbestin var olup olmadığı tespit edilmektedir. Asbest çıkması durumunda, asbest söküm uzmanları eşliğinde söküm işlemleri gerçekleştirilmelidir.
Kentsel dönüşüm, inşaat tadilatı, gemi tadilatı veya ömrünü tamamlamış gemilerin geri kazanımından önce asbest envanter raporu aşamasında, katı numuneler alınır ve asbestin hangi malzeme veya bölümlerde olduğu saptanır.
Havadaki Askıda Asbest Lifi Analizi
Havadaki askıda asbest lifi analizi laboratuvar uzmanları tarafından yapılan bir ölçüm türüdür. Bu analiz çeşidinde ortamda uçucu bulunan asbest liflerinin örneklenmesi söz konusudur. Örneklenen numuneler laboratuvarda analiz edilir.
Havadaki Askıda Asbest Lifi (Lifsi Toz) Analizi
Havadaki askıda asbest lifi analizi laboratuvar uzmanları tarafından yapılan bir ölçüm türüdür. Bu analiz çeşidinde ortamda uçucu bulunan asbest liflerinin örneklenmesi söz konusudur. Örneklenen numuneler laboratuvarda analiz edilir.
Asbest sökümü yapılan ortamlarda çalışan ve ortamda bulunan diğer kişilerin sağlığının etkilenmemesi adına maruziyet veya noktasal asbest ölçüm ve analizleri yapılmaktadır.
AEM Laboratuvarı, asbest analizi, asbest envanter raporu gibi hizmetleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Belediyeler nezdinde yetkili olarak paydaşlarına sunmaktadır.
