Ağır metaller, vücudumuzda doğal olarak bulunan ve vücudumuz için faydalı olan metaller dışında doğada bulunan ve yüksek oranda vücuda alınması halinde sağlımız için tehlikeli olan metal türleridir. Ağır metallerin vücudumuzda bulunması ve oranının artması halinde vücudumuzda toksik etkiler oluşabilir. Ağır metal analizleri ile ağır metal düzeyi belirlenerek gerekli önlemlerin alınması sağlanır.
Ağır Metallerin Vücutta Etkileri Nelerdir?
Ağır metallerin yoğunluğu suyun yoğunluğunun beş katıdır. Vücudumuzun sistemi ise işleyebildiği bileşikleri vücuttan uzaklaştırmak üzerine kuruludur. Bu noktada, yoğunluğu çok yüksek olan bu metallerin vücudumuzda işlenememesi sağlık problemlerine sebep olmaktadır.
Ağır metaller vücudumuzda dolaşıma girdiğinde sinir sistemimiz ve beyin hücrelerimiz üzerinde yüksek etkiye neden olmaktadır. Ağır metaller bunu vücudumuzdaki enzim ve proteinlere direkt olarak bağlanıp sinir ve kas dokudaki sinyallerin iletilmesini engelleyerek yapar.
Benzer olarak vücutta yüksek olarak bulunan ağır metaller dikkat dağınıklığına sebep olur ve daha ileri boyutlarda kronik yorgunluk ve hatta otizm olarak kendini gösterebilir. Solunum yoluyla ve sindirim sistemiyle vücuda girişi sağlanan ağır metaller uzun süreli olarak karın ağrısı, mide bulantısı ve kusmaya sebep olur.
Ağır Metal Analizi Hangi Sektörde Yapılır?
Ağır metal analizi hemen her sektörde istenir. Ağır metallerin sağlığa etkisinin yüksek olması nedeni ile içilen sudan, alınan oyuncağa, yenilen yemekten, kullanılan tabağa, çevre ortamından, yakıta kadar geniş bir yelpazede ağır metal analizi yapılır. Ağır metal analizi yapılmayan alan çok azdır.
Çevre Kapsamında Ağır Metal Analizi
Çevre mevzuatı kapsamında; su, atıksu, deniz suyu, baca gazı, hava kalitesi, toprak, atık, arıtma çamuru, sediment, biyota, atık yağ gibi matrislerde ağır metal analizi yapılır. Baca gazı ve hava kalitesi için sahada örnekleme işlemleri de yapılmalıdır. Diğer matrisler için numune alma yapılır. Bazı matrisler için eluat hazırlama, parçalama gibi ön işlemler de yapılır.
İSG Kapsamında Ağır Metal Analizi
Çalışma ortamında noktasal ve maruziyet olarak ağır metal analizi yapılmaktadır. Ağır metal maruziyetini en aza indirmek için iş sağlığı ve güvenliği uzmanı ile iş yeri hekimi beraber çalışır. Uzman ve hekim yönlendirmesi ile çalışan sağlığı korunur. Bu kapsamda ölçüm ve analiz raporu en büyük kılavuz olur.
Ağır Metal Örneklemesi
Baca gazı ölçüm prensibi, bacadan izokinetik koşullarda ağır metal numunesinin nem etkisinden arındırılarak filtre ve çözelti üzerine absorblanarak çekilen hacim içerisinde bulunan ağır metallerin miktarının tespit edilmesidir.
Sabit kaynak emisyonlarında ağır metal tayini için bakılacak elementlere göre EPA 29 ve/veya TS EN 14385 standartları uygulanmaktadır. Bir gaz akımı numunesi, belirli bir zaman süresi için belirlenmiş numune alma noktalarındaki ana gaz akımından bir izokinetik kontrollü akış hızında alınır. Toplanan gaz hacmi ölçülür. Baca gazı numunesi filtre üzerinde toplanır ve çözeltiye absorbe olur.
Kişisel maruziyet ölçümleri için, önceden belirlenen akış hızında kalibre edilmiş örnekleme sistemi örnekleme gerçekleştirilecek kişi üzerine konumlandırılır. Filtre kaseti ise çalışanın nefes alma bölgesinde (ağız-burun bölgesinden maksimum 30 cm uzaklıkta) ve çalışanın iş faaliyetini engellemeyecek bir noktaya konumlandırılır. Eğer sabit nokta ölçümleri gerçekleştirilecekse numune alma hattının maruziyetin en yüksek olduğu noktada ve çalışanların nefes alma yüksekliğinde bir noktaya konumlandırılması gerekmektedir. Örnekleme metotta belirtilen minimum-maksimum hacim aralığında uygun pompalar ile gerçekleştirilir. Filtre üzerinde toplanan ağır metal içeren tozlar laboratuvara getirilerek analize alınır.
Ağır Metal Analizi
İş hijyeni örneklemesinde filtrede, emisyon örneklemesinde ise filtrenin yanında çözeltiye absorbe edilmiş olarak getirilen ağır metal numuneleri mikrodalga cihazı ya da ısıtıcı üzerinde asitle parçalanarak çözelti içine geçirilir.
Su, atık su matrislerinde yapılacak analize göre numune asitlendirilir ya da mikrodalga cihazında ön işleme tabi tutulur. Deniz suyunda numunedeki tuzun giderilmesi için bir ekstraksiyon ön işlemi uygulanır.
Toprak, atık, arıtma çamuru, sediment, biyota ve atık yağ gibi matrislerde alınan numunelerde ise numunedeki metal içeriği numunenin türüne göre elaut hazırlama ya da asitle parçalama ile sıvı faza geçirilir.
Hazırlanan çözeltiler ICP cihazında hazırlanan kalibrasyon eğrisi üzerinden okutularak sonuç elde edilir.
AEM Laboratuvarı; uzman kadrosu, teknik altyapısı ve hızlı hizmeti ile ağır metal analizi konusunda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan yetkili, TÜRKAK’tan akredite bir kuruluştur. Türkiye genelinde hizmet vermeye devam etmektedir.
